به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو پس از یک‌سال وقفه به‌دلیل همه‌گیری کرونا در جهان این‌بار به میزبانی چین، (کشوری که نخستین نشانه‌های انتشار ویروس کرونا در جهان از آن سربرآورد) تشکیل می‌شود در این دوره دو پرونده نهایی‌شده ایران شامل خط راه‌آهن سراسری ایران و منظر فرهنگی اورامانات بررسی می‌شود تا این دو اثر بتوانند رأی مثبت حاضرین را در چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو برای قرار گرفتن در فهرست میراث بشر کسب کنند.
نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که از نیمه تیرماه برگزار خواهد شد و تا ۹ مردادماه ادامه دارد، در شهر فوجوی چین و البته به‌صورت مجازی برگزار می‌شود.
براساس آنچه آدری آزولای، مدیرکل یونسکو اعلام کرده است، کمیته میراث جهانی قرار است در این نشست علاوه بر بررسی ثبت جهانی آثار تاریخی کشورها و پرونده مسیر راه‌آهن سراسری ایران و منظر فرهنگی اورامانات(هورامان)، وضعیت حفاظت ۲۲۵ اثر ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی را بررسی کند و به گزارش‌های مرتبط با ۵۳ اثر ثبت جهانی شده و در معرض خطر، رسیدگی کند.
سرزمین خورشید در چین جهانی می‌شود
اورامانات، هورامان یا اهورامان به نوشته برخی محققان به‌معنای سرزمین اهورایی، جایگاه اهورامزدا و سرزمین خورشید است و البته به‌گفته برخی زبان‌شناسان براساس آنچه در زبان کنونی اورامی - به‌عنوان تنها زبان به‌جا مانده از ایران باستان با واژه‌های پهلوی- همچنان تکلم می‌شود، مرکب از ۲ واژه هور (یعنی ابر) و آمان (به معنای آمدن) است.
تردیدی در باستانی‌بودن این منطقه صعب‌العبور و زیبا که ورود به آن با گذشتن از شهرهای سنندج و چند روستای تاریخی پس از آن همچون روستای نگل که کهن‌ترین قرآن خطی را نیز در خود دارد، وجود ندارد.
به‌گفته برخی مورخان، اورامانات کردستان آخرین نقطه از ایران بود که اعراب پس از ورود به آن به‌دلیل وجود کوه‌های مرتفع و دره‌های عمیق و پرپیچ‌وخم و خطرناک، قادر به فتح آن شدند.
بخشی از اورامانات در کردستان عراق و بخشی دیگر از این منطقه در ایران و به فاصله یک کوه از یکدیگر قرار دارند. هورامان تخت منطقه‌ای با معماری پلکانی است. می‌گویند معماری آن، رؤیای پله‌های رو به بهشت است. هورامان تخت در شیب تند کوهستان صخره‌ای زاگرس قرار دارد. مردمانش اهل تسنن و عاشق موسیقی‌اند. سفر به هورامان تخت آن زمان که کمتر شناخته شده بود چندان آسان به‌نظر نمی‌رسید. مسیر کوه‌های سر به فلک کشیده و دره‌های عمیق که از ابتدای جاده اصلی به سمت شهر مریوان جدا می‌شد، تنها با خودروهای دودیفرانسیل پیموده می‌شد. ۴ساعت زمان در میان دره‌های عمیق و ارتفاعات بلند زاگرس در جاده‌ای شوسه طی می‌شد تا آنهایی که برای انجام کارهای خود به شهر رفته بودند به جایگاه خورشید بازگردند.
از ویژگی‌های این منطقه، خودبسندگی ساکنان این منطقه زیبا در ارتفاعات زاگرس بود. آنها تا پایان دهه ۷۰ تمام نیازهای خود را بدون مراجعه به شهر یا خرید از کارخانه‌ها تامین می‌کردند. از پشم بزها، جوراب و گیوه و لباس می‌بافتند. از دام‌هایشان مایحتاج غذایی را تامین می‌کردند. خانه‌هایشان را از سنگ‌های صخره‌ای بدون استفاده از ملات استوار می‌کردند. پوشاک‌شان، تغذیه‌شان، سوخت مورد نیاز و گندم نانشان را خودشان تهیه می‌کردند و نیاز به شهر نداشتند. آوازهایشان را در وصف طبیعت زیبا و کوه‌های سر به فلک کشیده می‌سرودند و بدین‌ترتیب موسیقی و آواز منحصر به خود را عرضه کردند.
هورامان کنونی اما به مدد قرارگرفتن در فهرست روستاهای هدف گردشگری ایران که حالا به بخشی از پرونده ثبت جهانی منظر فرهنگی اورامان در یونسکو تبدیل شده است با نوستالژی یک دهه قبل البته تفاوت دارد. جاده‌های خاکی، سنگفرش شده‌اند و گردشگران راه روستا را یافته‌اند.
کوچه‌های اورامان تخت که روزی مسیرهای باریک و خاکی با پله‌های سنگی طولانی به سمت رؤیای بهشت بود اینک با سیمان و سنگ پوشانده شده و گردشگران می‌توانند تا درون روستا با خودروی شخصی بروند. رفتن به زیارت آرامگاه پیرشالیار و چله‌گاه ۴۰۰ساله آن که در دل کوه با معماری خشک چین ساخته شده بود دیگر نیازی به بیرون آوردن کفش از مسیری دورتر از آرامگاه ندارد.
در پرونده ثبت جهانی هورامان به شیب تند زمین‌های زراعی روستا اشاره شده و آمده است که مردم این دیار به گویش هورامی یکی از شاخه‌های زبان گورانی سخن می‌گویند. این منطقه کوهستانی دره‌های پرپیچ و خم و عمیق و چشمه‌ها و رودبارهای بی‌شمار دارد که دو رودخانه سیروان و لیله را سیراب می‌کنند و این دو رودخانه در منطقه دروله در مرز ایران و عراق یکی می‌شوند.
براساس اطلاعات مندرج در پرونده ثبت جهانی هورامان که ایسنا نیز آن را منتشر کرده است، تحقیقات باستان‌شناسی، «کرتو»ها را قدیمی‌ترین ساکنان غرب ایران و هورامان می‌دانند که حدود هزاره هشتم قبل از میلاد مسیح در این منطقه زندگی می‌کردند و دامدار و البته کوچ‌نشین بودند. اما در هزاره دوم قبل از میلاد با یکجانشین‌شدن نخستین دسته از «کرتو»ها نخستین شهر در منطقه «آتورگه» در هورامان شکل گرفت؛ شهری که ۳ هزار سال پیش توسط آشوریان فتح و به آتش کشیده شد. آتورگه نام قدیمی نقطه‌ای در مجاورت شهر پاوه امروزی است که شامل «حد فاصل بانوره تا روستای زردوئی» است. نام روستای زردوئی تا حدود ۲۰۰ سال پیش «آتورگه» بود که بعدها به زردوئی تغییر نام یافت. بنابراین نخستین یکجانشینان هورامان، اجداد مردم زردوئی هستند.
انتظار برای ثبت جهانی طولانی‌ترین مسیر ریلی جهان
تدوین پرونده ثبت جهانی مسیر راه‌آهن شمال و جنوب ایران در سال ۹۷ آغاز شد. ساخت مسیر راه‌آهن سراسری ایران از بندر ترکمن در شمال کشور آغاز شد و به بندر امام‌خمینی در جنوب کشور منتهی شد. آغاز احداث راه‌آهن ایران در سال ۱۳۰۵ شمسی به تصویب رسید و یک‌سال بعد از آن بود که مهندسان ایرانی، آلمانی و آمریکایی احداث این مسیر ۱۳۹۴ کیلومتری را آغاز کردند. مسیر راه‌آهن سراسری ایران نه‌تنها از حیث تکنیک و کیفیت ساخت، بلکه از بعد گردشگری و برخورداری از مناظر و جاذبه‌های طبیعی ویژه در جهان حائز اهمیت است و به همین دلیل نیز هم راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و هم وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این مسیر تاریخی را برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو درنظر داشتند و حالا قرار است یونسکو در اجلاس چین رأی به جهانی‌شدن این مسیر مملو از جاذبه‌های طبیعی، بناهاو پل‌ها و ایستگاه‌ها و تاسیسات و حتی لوکوموتیوهای تاریخی بدهد.
اگرچه پیشینه احداث و بهره‌برداری موفق نخستین راه‌آهن در ایران به دوره قاجار و سال ۱۲۲۷ خورشیدی (۱۸۴۸ میلادی) از رشت به بندر پیربازار و بندر انزلی بازمی‌گردد که بقایای آن همچنان در مسیر رشت به پیربازار با یک لوکوموتیو بخار در محوطه اداره کل بنادر استان گیلان وجود دارد اما تحقق کامل این آرزوی ملی تا سال ۱۳۰۶ به طول انجامید. در سال ۱۳۰۶، قرارداد نقشه‌برداری برای احداث خطوط راه‌آهن با کنسرسیومی متشکل از کمپانی آمریکایی یولن و شرکت‌های آلمانی فیلیپ هولتسمان - ویولیوس برگر و زیمینس باواونیون به بهای هر کیلومتر حداکثر ۳۶۸ تومان بسته شد.
بهره‌برداری کامل از راه‌آهن سراسری ایران در سال۱۳۱۴ آغاز شد و علی منصور، وزیر راه و شهرسازی وقت، در دوازدهم مرداد ۱۳۱۴ لایحه‌ای برای تشکیل مؤسسه راه‌آهن دولتی کشور به تصویب مجلس شورای ملی رساند تا از اول مهر ۱۳۱۴ «نگاهداری و به‌کارانداختن همه اموال و اثاثیه و ابنیه و وسایل نقلیه و ساختمان‌های فنی متعلق به خطوط آهن و کشتیرانی دریاچه ارومیه» را به‌عهده بگیرد.
پرونده ثبت جهانی مسیر راه‌آهن سراسری شمال - جنوب ایران در یونسکو به ۸ ناحیه با خصوصیات مشترک اقلیمی در داخل هر ناحیه و متمایز با سایر نواحی تقسیم شد و ۸۹ ایستگاه منتخب نیز به‌دلیل اهمیت ارزش‌های تاریخی و کارکردی مورد مطالعه و مستندنگاری قرار گرفت.
این مسیر از بندر ترکمن در شمالی‌ترین نقطه آن آغاز و به بندر امام‌خمینی در جنوبی‌ترین نقطه منتهی می‌شود و در میانه راه از ایستگاه‌های مهمی همچون قائمشهر، گدوک، گرمسار، تهران، اراک، دورود، شهبازان و اندیمشک عبور می‌کند.
نظر شما